ТРАВМАТОЛОГИЯ ВА ОРТОПЕДИЯ
ИЛМИЙ ТЕКШИРИШ ИНСТИТУТИ
Ўрта Осиё микёсида таянч-харакати аппарати жарохатлари ва касалликлари буйича ихтисослашган илмий ва амалий муассаса сифатида ягона булмиш Травматология ва ортопедия илмий текшириш институти 1932 йилда ташкил топган.
1930 йилда Семашко номли физиотерапии институтида 30 уринли биринчи ортопедик клиника очилди (1930-1935 йиллар давомида профессор И.М. Чижин рахбарлик килган). Узбекистон ССР Халк комиссарлари советининг 1932 йилдаги карорига кура ушбу клиника (Баённома № 26, 16 модда, 2 октябр 1932 йил) клиника Ортопедия, травматология ва суяк сили илмий текширишщ институти сифатида кайта ташкил этилди, бу даврда клиникадаги уринлар сони 50 та эди, кейинчалик 70 та булди.
1935 йилда институтга рахбарлик килиш учун профессор С.В. Кофман таклиф этилган. Шу йили институтнинг клиник базаси 120 уринга кенгайган (ортопедик - 50, травматологик - 40, суяк сили буйича 30 урин). Клиника микёсида ортопедик диспансер ва травматологик пункт очилди. Шу йилнинг узида институт ходимларининг биринчи илмий ишлари туплами чоп этилди.
Институт ташкилий, услубий, илмий ва амалий ишларни юритиш билан бирга 1940 йилга кадар травматолог-ортопедлар, протезистлар, суяк сили мутахассислари каби кадрларнинг катта гурухини тайёрлаб берди.
1940 йилдан бошлаб, Гитлер Германияси билан буладиган уруш маълум булгач, мамлакатимиз иктисодиёти урушга тайёрланиш масалаларига боглик булди. Бу даврда илмий текшириш ишларини олиб боришдан кура харбий тиббий ходимларни тайёрлаш энг мухим вазифа эди. Шу муносабат билан Травматология ва ортопедия илмий текшириш институти фаолияти вактинча тухтатилди, лекин клиника уз ишини Тошкент давлат тиббиёт институти таркибида давом эттирди. Ортопедик диспансер ва травматологик пункт эса мустакил муассаса сифатида ишлай бошлади. 1940 йилдан бошлаб ортопедик ва травматологик клиникалар кошида харбий травматология, ортопедия, протезлаш ва гипс техникаси масалалари буйича врачларни тайёрлаш ишлари кизгин олиб борилди. Тайёрланган врачларнинг бир кисми уруш даврида фронт микёсидаги госпиталларга етакчи мутахассислар сифатида жарохатланганларни даволаш учун юборилдилар, бошка кисми эса Тошкент шахрида ихтисослашган ортопедо-травматологик ва протез-ортопедик госпиталларга рахбарлик килиш учун колдирилдилар. Ушбу госпиталлар кейинчалик республикада тикловчи хирургия сохасини ривожлантириш учун асос булиб колдилар.
Урушдан кейинги даврда республикада ортопедик ёрдам характери узгарди, яъни ортопедо-травматологик ва протезлаш ёрдами асосан уруш ногиронларига кенг равишда курсатилди ва албатта, ахолии фукаросига ёрдам хам кенгайди.
1946 йилнинг 1 январида Травматология, ортопедия ва протезлаш илмий-текшириш институти тикловчи хирургия касалхонаси базасида кайта тикланди (1966 йилдан Травматология ва ортопедия илмий текшириш институти деб номланди) ва у Узбекистан хамда Урта Осиё ва Козогистон республикалари микёсида травматология, ортопедия, протезлаш ва тикловчи хирургия буйича ташкилий-услубий марказ булиб колди. Институтга директор этиб профессор Б.И. Берлинер тайинланди.
Иккинчи жахон уруши натижасидаги таянч-харакат аппаратининг отишма жарохатларининг нихоятда куплиги ушбу муаммолар сохасида илмий текшириш ишларини олиб боришни ва харбий жарохатларни, айникса, уларнинг асоратларини даволашнинг самарали усулларини яратишни такозо этди. Кейинчалик бу сохада чукурлаштирилган лаборатор тадкикотларини утказиш ишлари олиб борилди.
60-йиллардан бошлаб таянч-харакат аппаратининг тугма ва орттирилган деформацияларини даволаш муаммолари устида илмий изланишлар олиб борилди. Хамма вилоятларда мактаб ва богчалар кошида болаларни оммавий равишда курикдан утказиш бошланди, ушбу тадбирларни утказиш натижасида ахолига ихтисослашган травматолого-ортопедик ёрдам курсатишнинг нормативлари ишлаб чикилди.
Шундай килиб, уткир жарохатларни ва ортопедик касалликларни даволаш, диагностика килиш ва реабилитация масалалари буйича Травматология ва ортопедия илмий текшириш институтининг роли жуда мухим булди. Диагностика ва даволашнинг янги усулларини урганиш билан бир каторда уларни яратиш сохасида профессор А.Ш. Шокиров, профессор Н.М. Шаматов, профессор У.С. Исламбеков, профессор Т.Э. Унгбаев, профессор Б.В. Шаварин, профессор Р.Р. Ходжаев, профессор Б.М. Миразимов ва бошкаларнинг хизматлари катта булди. Тугма сон чикишини эрта аниклаш, эрта функционал даволаш ва травматология ва ортопедия сохасида Илизаров аппаратини куллаш масалалари сохасидаги ишлар (профессор Н.М. Шаматов, профессор Б.М. Миразимов) айникса авж олди.
Мустакилликка утиш даврида иктисодий ва ташкилий муаммолар кадрлар потенциалини ва институтнинг ташкилий структурасини саклаб колиш масалаларини хал килишни такозо этди. Кийинчиликларга карамасдан бу даврида институт ходимлари травматология ва ортопедиянинг хамма йуналишлари буйича илмий изланишларни олиб боришни давом этдилар.
Мустакиллик даврида сон суяги буйинчаси синишларини даволашнинг камжарохатли усулини, синик булакларини тугрилашнинг ташки стерженли фиксация килиш усулларини, компрессионно-дистракционный аппарат модификацияларини, елка ва билак суяклари жарохатлари хамда сон ва болдир суяклари жарохатларини даволашнинг талай янги усулларини ишлаб чикдилар. Тугма маймоклик, кийшик кулик, варус деформациялари ва бошка ортопедик касалликларни даволашнинг аппарат ёрдамида хирургик усуллари яратилди. Артроскопик текширувлар йулга куйилди, пластик операцияларни бажариш усуллари тадбик килинди ва ишлаб чикилди.
1997 йилдан бошлаб, бозор иктисодиёти хусусиятларини хисобга олган холда институт фаолиятидаги кайта куришнинг катор истикболли вазифалари белгиланди. Бу уз навбатида травматология ва ортопедия сохасидаги керакли булган замонавий илмий ва даволаш-диагностика техникасини кулга киритиш, энг замонавий технологияларни тадбик килиш, институт ходимларини чет элнинг энг яхши травматоло-ортопедик клиникаларида малакаларини ошириш эди, шу жумладан, тотал компьютеризация масаласи четда колмади. Чет эл илмий даргохлари ва клиникалари билан алокалар тикланди ва яратилди.
Энг аввало, институтда ортопедиянинг йирик бугимларни эндопротезлаш ва вертебрология кисмлари ривожлана бошланди. Тиббий амалиётга букса бугими ва тизза бугими эндопротезларининг чет эл конструкциялари тадбик килинди, Умуртканинг хамма булимларида оператив даволаш ишлари йулга куйилди, замонавий транспедикуляр фиксация усуллари, кейджлар ёрдамида таналараро стабилизация усуллари тадбик килинди. Узбекистонда илмий изланишларни грант тизими асосида молиялаштиришга утиш услубий ёндашувларни тубдан узгартиришни, жарохатлар ва ортопедик касалликларни диагностика кили шва даволашнинг самарали усулларини излашни талаб этди.
Охирги йилларда умуртка патологияси сохасида илмий изланишлар самарали равишда утказилди, умуртка погонаси сегментининг стабиллиги ва стабилизациясининг концептуал модели яратилди, умуртканинг кукрак ва бел кисми жаролхатлари ни даволаш усули таклиф этилди ва экпериментлар оркали назарий жихатдан асослаб берилди.
Тизза бугими патологиясини даволаш буйича текширувлар утказилди: букувчи контрактурани даволашнинг оператив усули ишлаб чикилди, гонартроз касаллигида оператив даволашнинг комплекс тадбирлари тузилди. Аппарат ёрдамида хирургик даволаш усули болаларда тизза бугимининг тугма аномал ривожланиши патологиясида ва деформацияларида янги патогенетик ёндашувлар ёрдамида ишлаб чикилди, деформацияларни йукотишнинг янги патогенетик усули яратилди. Репаратив регенерация ва организм реакцияси болдирнинг диафизар синишларида даволаш усулига нисбатан урганилди, ва натижада иммунитет томонидан юз берадиган узгаришлар аникланди. Бугимлар дегенератив касалликлари ва посттравматик асоратларини оператив даволаш учун киндик тукимасидан фойдаланилди, киндик тукимаси кенг урганилди.Сон суягининг юкори кисми синишларини даволашда камжарохатли янги хирургик мосламалар ишлаб чикилди. Катталар ва усмирларда тугма буйин кийшиклигини оператив даволашнинг самарали уксули яратилди, бунда утказиладиган буйлама оператив кесим катта ахамиятга эга. Икки томонлама соннинг тугма чикиши холатларини оператив даволаш усулларининг самардорлиги исботлаб берилди. Дум суягини хирургик йул билан олиб ташлашнинг оригинал усули яратилди, бунда яранинг бирламчи битишида усулнинг ахамияти катта.
Мустакиллик даврида яқин ва узоқ чет эл мамлакатларининг йирик ихтисослашган муассасалари билан алоқалар мустаҳкамланди, жумладан Москва, Новосибирск, Курган, Киев, Санкт-Петербург, Харьков, Ялта, Астана, Бишкек ихтисослашган травматолого-ортопедик муассасалари, Буюк Британия, Австрия, Турция, Швейцария каби давлатларда тажриба алмашиш ишлари бўйича алоқалар яратилди. Ушбу даврда институт кўпрок амалий тиббиётга прогрессив янгиликларни тадбиқ қилиш ишларига алоҳида эътибор қаратди.Охирги 20 йил давомида 3 марта съезд, 7 та илмий-амалий конференциялар ўтказилди.
Хозирги кунда институтда 8 фан доктори ва 32 фан номзодлари бор. Мустақиллик даврида илмий ходимлар томонидан 8 та монографиялар, 100дан ортиқ услубий кўрсатмалар нашр қилинган. 80дан ортиқ ихтирога патентлар олинган, 5 та фан доктори ва 36 та фан номзодлари тайёрланган.
Шундай килиб, Травматология ва ортопедия илмий текшириш институти Мустақиллик даврида Ўзбекистон соғлиқни сақлаш соҳасидаги етакчи илмий ва амалий даргоҳга айланди. Институт жамоаси Ўзбекистон халқининг соғлиқ-саломатлигини сақлаш учун доимо тайёр.
Выражаю свою благодарность центра, очень чуткий и внимательный профессионалы своего дела,приходя на приём понимаешь-что ты в надежных руках! Спасибо огромное за ваше доброе отношение!!!
« Выражаю огромную благодарность сотрудникам центра, оказывавшей медицинскую помощь моей дочери Софии. Спасибо за оперативность компетентность, профессионализм. Желаем успехов в работе!»